„Postawa wobec samego siebie, zwłaszcza wobec własnych możliwości oraz innych cech wartościowych społecznie to samoocena:[Szewczuk, 1985].
W zależności od subiektywnej oceny oraz emocjonalnego stosunku do swoich cech samoocena może być pozytywna lub negatywna. Bilans ten nazywamy jest jako poziom samooceny, rozumiany najczęściej jako emocjonalny aspekt postawy wobec siebie. Następny poznawczy aspekt samooceny nazywa się „pojęciem samego siebie” , natomiast termin „negatywna samoocena” dobrze funkcjonuje ze stwierdzeniem „poczucie niższości”. W języku potocznym odpowiednikiem „pozytywna samoocena” jest „pewność siebie”.
To jak dużą mamy samoocenę zależy od dwóch czynników:
-
dotychczasowych doświadczeń (powodzeń lub niepowodzeń) w podejmowanych działaniach,
-
pewnych standardów poznawczych, pełniących rolę układu odniesienia w postaci ideałów, wzorców osobowych i oczekiwań innych osób (na przykład rodziców); standardy te stanowią kryterium subiektywnej oceny własnych doznań i decydują ostatecznie o wyniku bilansu , o tym , czy rezultaty działań zostaną ocenione jako sukcesy czy jako porażki.
Z racji iż dziecko z ZA w swoim życiu doświadcza dużo porażek i niepowodzeń , jego samoocena jest na ogół zaniżona. Z powodu iż osoba z deficytami słyszy na swój temat niepochlebne słowa rzadko jest akceptowane w grupie , oraz ponadto ograniczają je rozmaite fobie wraz z lękami, to może czuć się gorsze i nie wierzyć w swoje możliwości.
Ważną rolę w tym by dziecko miało samoocenę na odpowiednim poziomie oraz w podnoszeniu jej odgrywają rodzice. Gdyż to oni powinni zrobić wszystko , by dziecko poczuło się dobrze samo ze sobą i zaakceptowało siebie. Ważne jest by rodzice zaakceptowali inność swoich dzieci.
Powinniśmy zwracać uwagę na najmniejsze sukcesy dziecka , oraz nie krytykować go gdy robi coś gorzej niż rówieśnicy. Należy nieustannie pracować nad pozytywami , oraz pamiętać że dzieci odnoszą sukcesy na miarę swoich możliwości. By te możliwości były coraz większe dzieci powinny być kochane i akceptowane takie jakie są. Ważne jest także abyśmy podnosili poprzeczkę , oraz pomagać dziecku i wspierać je, lecz nie powinniśmy je wyręczać.
Nieodzownym elementem terapii oraz codziennego funkcjonowania jest chwalenie dziecka za osiągnięcia, w szczególności gdy nasza pociecha ma ZA trzeba robić to częściej, nawet za najmniejsze osiągnięcia i odpowiednie zachowanie, ponieważ w ten sposób motywujemy je do działania.
A więc jak powinniśmy chwalić??
Młodzieńców z zespołem Aspergera należy chwalić trochę inaczej niż pozostałe dzieci. Powinniśmy pamiętać że , one nie potrafią odczytać emocji ani uczuć które pojawiają się na naszej twarzy, więc to co chcemy przekazać powinniśmy wyrażać słowami. Uśmiech może być niezauważalny przez co dziecko nie uzyska informacji zwrotnej, czy rodzic jest z niego zadowolony. W innym przypadku uśmiech może być odbierany jako naśmiewanie się, dlatego mimice powinny towarzyszyć słowa takie ja „brawo” , „świetna robota” , „tak” , „podoba mi się” , „właśnie tak powinno być to zrobione” , „brawo” , „dobrze” , „widzę że się postarałeś”. Należy także z cierpliwością podchodzić do nauki młodzieńca do odczytywania emocji oraz gestów.
Chwaląc dziecko okazuje się skuteczne działanie według schematu: najpierw powiedz, co widzisz, na przykład „klocki w pudełku”, a następnie powiedz, co czujesz „podoba mi się to”.
By wzmocnić pożądane zachowanie , możemy powiedzieć „od godziny rozwiązujesz zadania z matematyki. To się nazywa wytrzymałość.”
Bardzo ważne jest, by chwalić dziecko nie tylko za to co jest widoczne, ale także za:
-
wysiłki- powinniśmy dostrzegać starania dziecka nawet wówczas, gdy nie przynoszą pożądanego efektu,
-
postępy- ważny jest nawet najdrobniejszy sukces , drobne kroki prowadzą do większych,
-
dokonania- dziecku z ZA często kłopot sprawiają rzeczy , które jego rówieśnikom przychodzą bez trudu, dlatego łatwo jest przeoczyć wysiłki naszego podopiecznego,
-
współpraca z innymi- nagradzanie za opanowanie tej umiejętności jest bardzo ważne, ponieważ jeżeli dziecko ma nie najlepsze relacje z rówieśnikami, to bez odpowiedniej motywacji i wsparcia po pewnym czasie może z nich zrezygnować,
Chwalenie nie powinno być mylone z oceną. Rodzice popełniają często ten błąd i mówią „byłeś dzisiaj grzeczny”, komunikat ten jest niezrozumiały dla dziecka z ZA, gdyż jego wizja grzeczności może być zupełnie inna od naszej.
Osoba z ZA przestrzega zasad konsekwentnie, oraz nie przyjmie pochwały na którą nie zasługuje. A więc zamiast powiedzieć „jesteś genialny” lepiej ująć to w słowach zadanie wykonane poprawnie. Brawo” a więc zwrócić uwgę na to , co zostało wykonane, i nawać to.
Na co dzień często stosujemy pochwały, poprzez poklepanie po plecach, podanie ręki w ramach gratulacji. Z dotykiem u dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej bywa różnie, gdyż w zamian można spodziewać się nawet reakcji agresywnej. Warto więc jest ćwiczyć na przykład podawanie ręki, lecz powinniśmy pamiętać, że wymaga to czasu i cierpliwości.
