Słowo wywodzi się od łacińskiego słowa movere , oznacza to «wprawić w ruch, popychać». A więc można uznać że motywacja dla człowieka jest niczym paliwo dla samochodu. Więc gdy zależy nam, by nasze dziecko wykonało pewną czynność na przykład nad zmianą swojego zachowania ,to powinniśmy je do tego odpowiednio zmotywować. Należy jednak pamiętać że do każdego dziecka trzeba dostosować metodę za pomocą której będziemy je motywować.
Bardzo istotnym elementem jest nagradzanie dziecka, można to zastosować w przypadku pracy nad trudnymi zachowaniami, są to zachowania z których, zmiana sprawia dziecku kłopot. Pomocnym jest również stosowanie punktów , a także ustalenie progów po których przekroczeniu dziecko otrzyma nagrodę lub przywilej. Powinniśmy pamiętać że nagroda to nie koniecznie smakołyk. Gdy dziecko jest jeszcze małe , nagrody powinny być łatwe do zdobycia , zaś w późniejszym czasie poprzeczkę należy podnosić.
Dla rodziców dzieci z ZA i/lub ADAD może być pomocna znajomość hierarchii potrzeb :
-
Potrzeby podstawowe (niezbędne): miejsce do odrabianie lekcji i spania, jedzenie, czysta odzież. Nie ma tu mowy o markowych ubraniach , o wyborze ich koloru czy fasonu , oddzielnym pokroju, słodyczach, podejmowaniu przez dziecko decyzji, co będzie jadło,
-
Potrzeby wyższego rzędu (połączenie potrzeb niezbędnych z przyjemnościami) , na przykład: własne łóżko, możliwość wyboru pomiędzy wytypowanymi przez opiekuna rzeczami, możliwość podejmowania decyzji w wybranych sytuacjach, czas rodziców/opiekunów przeznaczony na zabawę z dzieckiem,
-
Przywileje , na przykład: własny pokój i możliwość zamykania drzwi , kieszonkowe, możliwość wybierania sposobu spędzania wolnego czasu, decyzja o stylu ubierania się i fryzurze, własny sprzęt. Wybór przywilejów zależy od preferencji i zainteresowań dziecka.
Potrzebami podstawowymi są te, które powinno mieć zapewnione , to coś co się dziecku należy. Potrzeby wyższego rzędu, takie jak możliwość wybierania sposobu spędzenia wolnego czasu , to te na które młodzieniec może sobie zapracować poprzez zjedzenie całego obiadu lub potrawy której wcześniej nie próbował. To rodzic odpowiada za stopniowanie nagród , wiedząc zarazem co dla dziecka ma większą wartość oraz nad którymi zachowaniami trzeba pracować aby je zmienić, lub je wyeliminować.
Biorąc pod uwagę powyższy podział potrze , nagrody możemy podzielić:
-
wzmocnienie rzeczowe , na przykład: zabawki, czasopisma , słodycze , naklejki,
-
wzmocnienie społeczne, na przykład: pochwała , uśmiech, mrugnięcie okiem, gest „OK”,
-
wzmocnienia będące przywilejami , na przykład: kąpiel z płynami kolorowymi, wyście z rodzicem do kina, możliwość zaproszenia kolegi lub wyjścia do niego, zamówienie obiau,
-
wzmocnienia symboliczne, na przykład: kulki, żetony ,plusy,
Powinniśmy jednak pamiętać iż , w przypadku dzieci z zespołem Aspergera wzmacnianie społeczne początkowo powinny być poparte konkretną informacją, co zostało zrobione dobrze, gdyż ma ono problem z odczytywaniem gestów.
Zasady zdobywania punktów ,a więc wzmocnień symbolicznych, powinny być bardzo jasno określone jak również warunki przyznawania nagród, za konkretne osiągnięcia. Warto pamiętać że punktów nie zabieramy , gdyż samo nieotrzymanie punktu jest konsekwencją.
Należy także zrobić listę zachowań nieprzejawianych przez dziecko lub takich, które powinny występować częściej. Należy pracować również z zachowaniami które są niepożądane oraz chcemy je wyeliminować. Istotnym jest by sformułować je konkretnie i jasno, by były one wykonalne. Jeżeli mówimy do dziecka „bądź grzeczny” , to może się okazać że nasze wyobrżenie co do grzeczności znacznie się różni od wyobrażenia dziecka. Dlatego takie sformułowanie należy zastąpić konkretami, na przykład: „ręce umyte przed posiłkiem”.
Za każde wykonane zadanie dziecko powinno otrzymywać punkt , dobrze jest także zastosować rubrykę o nazwie „dodatkowa premia”, by wpisać tam zachowania które wcześniej nie zostały uwzględnione na liście.
Kolejno powinniśmy ustalić listę nagród, na której znajdują się nagrody oraz ilość punktów potrzebna do ich zdobycia, dziecko powinno także mieć możliwość wyboru na co chce wydać uzbieraną ilość punktów. Bardzo istotna jest także prawidłowa wycena nagrody , koszt takiej nagrody powinien być wystarczająco niski by dawał szansę dziecku zdobyć jednej lub dwóch nagród dziennie, lecz na tyle wysoki by nie udawało mu się to zbyt łatwo.
Przykłady systemu punktowego:
Dla młodszych dzieci
-
„Punkto wąż”(wąż, kolejka, stonoga), tabela uśmiechów- polega na tym , że uzgadniamy z dzieckiem nagrodę, którą zdobędzie za określoną liczbę punktów,
-
Karnecik- rodzic decyduje, jakie zachowanie będzie premiowane. Zakładamy dziecku karnecik i wpisujemy w nim: imię dziecka , zachownie , nad którym będzie pracowało.
-
Puzzle- drukujemy dziecku obrazek nagrody, która jest wspólnie ustalona za konkretne zachowanie. Tniemy obrazek na przykład na dziesięć części i za każdy dzień, w którym dziecko zrobi jakieś zadanie dziecko dostaje jedną część układanki,
Dla starszych dzieci
-
zbieranie kulek/punktów , które można wymienić na bonusy,
-
uzależnienie wysokości kieszonkowego od wykonania obowiązków domowych,
Tego typu metody stosujemy gdy chcemy aby dane zachowanie występowało częściej. Jednak gdy chcemy wyeliminować niepożądane zachowanie powinniśmy podejść do tego typu metod inaczej , a mianowicie na początku dnia przyznać dziecku pulę 20 punktów, i za każde niepożądane zachowanie odejmować punkt lub kilka. W dniu w którym dziecko będzie miało maksymalną liczbę punktów przez cały dzień możemy przyznać mu punkty dodatkowe.
Kontrakt jest to forma umowy między dzieckiem a rodzicem, opiekunem lub nauczycielem, zawierany ze starszymi dziećmi. Przed spisaniem go powinniśmy ustalić co jest przedmiotem umowy, jest to na przykład zachowanie które chcemy wyeliminować, lub które powinno pojawiać się częściej.
Powinniśmy dokładnie spisać co oznaczają pojęcia które są przedmiotem kontraktu, na przykład: prace pisemne , nauka tematu. Kolejno trzeba spisać warunki umowy, a więc kto jest za co odpowiedzialny przy nauce tematu , na przykład: dziecko wykonuje pracę pisemną , rodzic sprawdza pracę czy znajduje się w nim to co powinno, a na końcu ustalamy nagrodę. Powinniśmy także uzgodnić jakie są warunki wypłaty nagrody, oraz konsekwencje nieprzestrzegania postanowień kontraktu.
